Στην Αμερική το 2018 υπολογίστηκε ότι ένα εκατομμύριο άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω αντιμετωπίζουν κάποιας μορφής ουσιοεξάρτηση με 7% να αναζητά θεραπεία. Στην Κύπρο σύμφωνα με την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, κατά το 2005 αποτάθηκαν για θεραπεία 36 χρήστες μέσης και τρίτης ηλικίας, ενώ, κατά το 2017 ο αριθμός των αιτήσεων θεραπείας σχεδόν εξαπλασιάστηκε. Επίσης σε ποσοστιαία αναλογία σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού στη θεραπεία, από το 2005 (8%) μέχρι στο 2017 (18%) σημειώθηκε αύξηση των χρηστών μέσης και τρίτης ηλικίας της τάξης περίπου του 10%.
Παρόλο που λίγα είναι γνωστά για την επίδραση των ουσιών στον εγκέφαλο που γερνά, εντούτοις μπορεί να θεωρηθεί ότι λόγω της γενικότερης επιβράδυνσης του μεταβολισμού, οι ουσίες αναμένεται να έχουν μεγαλύτερη επίδραση, καθιστώντας αυτή την ομάδα ευάλωτη.
Τα ναρκωτικά μπορεί να επιδεινώσουν άλλες καταστάσεις υγείας που μπορεί ήδη να αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι λόγω της γήρανσης. Έχει παρατηρηθεί μεγαλύτερη συνταγογράφηση οποιοειδών παυσιπόνων σε γηραιότερους ενήλικες, με αρκετούς να αναζητούν θεραπεία απεξάρτησης.
Η κατάχρηση του αλκοόλ παρουσιάζει σημαντικό επιπολασμό ανάμεσα στα άτομα τρίτης ηλικίας, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Ένα ποσοστό που αγγίζει το 65% φαίνεται να καταναλώνει μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που θεωρούνται ασφαλείς ανά εβδομάδα. Η επίδραση του αλκοόλ στους ηλικιωμένους μπορεί να είναι αυξημένη. Με ποσότητες που για νεαρότερους ενήλικες μπορεί να θεωρούνται ασφαλείς τα δεδομένα για ηλικιωμένους είναι διαφορετικά. Ηλικιωμένοι που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει ψυχοτρόπα φάρμακα αλλά καθώς και γηραιότεροι ενήλικες με ιστορικό πτώσεων, καλύτερα να αποφεύγουν την κατανάλωση αλκοόλ.
Τα δεδομένα δείχνουν αυξημένη χρήση κάνναβης ανάμεσα σε γηραιότερους ενήλικες από ότι τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων όπως τις συνήθειες αυτής της ομάδας κατά τη νεότερη τους ηλικία (αν ήταν χρήστες στον παρελθόν) ή πεποιθήσεις ότι η κάνναβη μπορεί να βοηθήσει με άλλες παθήσεις υγείας που έχουν. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η κάνναβη που κυκλοφορεί στην αγορά μπορεί να έχει πολύ ψηλές ποσότητες THC και να λειτουργεί επιβαρυντικά στη ψυχική κατάσταση των χρηστών με αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν ψυχωσικά συμπτώματα.
Δεν υπάρχει επαρκής έρευνα για μοντέλα θεραπείας που να στοχεύουν αποκλειστικά την τρίτη ηλικία. Είναι σημαντικό οι ιατροί που ασχολούνται με ασθενείς που ανήκουν σε αυτό το ηλικιακό φάσμα να αξιολογούν την πιθανή παρουσία κατάχρησης ουσιών ως ξεχωριστή διάγνωση και να μην αποδίδουν τα συμπτώματα στο γήρας ή άλλη πάθηση υποεκτιμώντας της επιπτώσεις της κατάχρησης ουσιών. Ειδικότερα στην περίπτωση που ένας ασθενής παρουσιάζει απότομες αλλαγές που να αφορούν παραμέληση των υπευθυνοτήτων του σε διάφορους τομείς της ζωής, τότε πρέπει να γίνεται αποκλεισμός των εξαρτήσεων προτού αποδοθεί σε άλλον ιατρικό παράγοντα.
Σύσταση προς επαγγελματίες υγείας
Κατά την εκτίμηση της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων ρωτήστε τους αν καταναλώνουν αλκοόλ ή ναρκωτικά καθώς και πως λαμβάνουν τα φάρμακά τους για να αποκλείσετε κατάχρηση φαρμάκων. Επίσης, ρωτήστε για τις συνήθειές τους σε σχέση με τον τζόγο. Σε περίπτωση που φαίνεται ότι μέρος των συμπτωμάτων ερμηνεύεται από την χρήση/ κατάχρηση ουσιών τότε ζητήστε και συνεκτίμηση από έναν ψυχίατρο. Σε περίπτωση ιστορικού χρήσης ουσιών τώρα ή σε προηγούμενα χρόνια καλό θα ήταν να γίνεται και έλεγχος για μολυσματικές ασθένειες.
Τα άτομα τρίτης ηλικίας μπορούν να εξυπηρετηθούν από τα προγράμματα θεραπείας που λειτουργούν στη Δημοκρατία για τα οποία μπορείτε να εξασφαλίσετε πληροφορίες από το 1402 ή από την ιστοσελίδα της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου www.naac.org.cy
Βιβλιογραφία
NIDA. 2020, July 9. Substance Use in Older Adults DrugFacts. Retrieved from https://nida.nih.gov/publications/drugfacts/substance-use-in-older-adults-drugfacts on 2025, December 7
International Psychogyriatric Association. Substance Abuse in the Elderly. Retrieved from https://www.ipa-online.org/news-and-issues/substance-abuse-elderly, on 2025, December 9
ΑΑΕΚ. Χρήστες παράνομων ουσιών εξάρτησης τρίτης και μέσης ηλικίας. Retrived from https://www.naac.org.cy/uploads/a3e39cbPSf.pdf, on 2025, December 9
